Trồng cây trên mái, làm vườn trên mái không chỉ là một phần trang trí ngoại thất, hay một thú vui của chủ nhà, mà nó còn có ý nghĩa công năng thật sự
Nhưng trồng rau an toàn cho mái bởi tải trọng lên mái không tăng do có sự luân chuyển tuần hoàn, khác với trồng các loại cây thân gỗ cỡ vừa và lớn. Lớp đất ẩm ở vườn trên mái giúp ngăn bức xạ xuống bề mặt bêtông của mái, điều hòa nhiệt độ, chống nóng rất hiệu quả. Nếu được nghiên cứu và phối hợp tốt, thì vườn trên mái là một giải pháp chống nóng rất hiệu quả bên cạnh yếu tố thẩm mỹ – làm đẹp cho công trình.
Việc xử lý thoát nước, chống úng ngập cũng rất quan yếu, phải được thi công kỹ càng theo đúng tiêu chuẩn, quy trình. Vườn kết hợp với hồ cảnh trên mái có tác dụng chống nóng rất hiệu quả. Không phải lúc nào, chỗ nào cũng có thể trồng cây; thôi thì ngắm nhờ màu xanh ngoài phố, hay màu xanh bên láng giềng cho dịu mắt.
Và chung cục, việc trồng rau tạo một thói quen cần lao tuỳ thuộc, gần gụi tự nhiên, tạo một thái độ chăm nom gia đình tích cực – điều mà ngày một hiếm thấy trong bối cảnh tầng lớp mà quá nhiều sức ép công việc đè nặng lên mỗi con người.
Tuy nhiên cũng chính sự đơn giản này lại làm cho những khoảng xanh khô cứng thiếu thiên nhiên, mà diện tích cũng như thường gian “vườn” lại có cảm giác tù hãm vướng víu, bất tiện. Thiết kế khu vườn cho cảm giác đây là khu vườn ở tầng trệt chứ không phải vườn treo.
Thật ra, trồng rau trên mái là đơn giản và hiệu quả, tuy rằng vấn đề thẩm mỹ và vệ sinh có bị kém hơn vì rau chẳng thể đẹp bằng hoa hay cây kiểng. Nếu để ý quan sát những ngôi nhà trong tỉnh thành từ điểm nhìn trên cao, ta có thể thấy rất nhiều nhà có đặt những thùng nhựa, những thùng xốp ở bancông, sân thượng hay mái nhà… để trồng rau.
Trồng rau lại mất công coi sóc, tưới tắm liền. Bề mặt kiến trúc có thời kì nhận bức xạ kim ô nhiều nhất chính là mái
Khó có thể hình dung ra một không gian sống, một môi trường sống hoàn toàn vắng bóng cây xanh. Yếu tố kinh tế – “tăng gia sản xuất” hẳn nhiên không phải là vấn đề chính. Ngoại giả, việc giảm bức xạ cho kết cấu bêtông cũng làm cho bêtông mái giảm thiểu hiện tượng co ngót (đặc biệt khi nhiệt độ đổi thay đột ngột) gây nứt bề mặt, từ đó dẫn đến hiện tượng thấm dột. Bài và ảnh: KTS Nguyễn Trần Đức Anh Vườn trên mái khối kinh doanh tầng trệt của một ngôi nhà phố.
Những loại cây trồng trên mái nên là những loại cây dễ sống trong điều kiện ít được coi ngó, không vươn cao quá. Vườn trên mái là nơi giải trí, thư giãn lý tưởng.
Cho nên, xử lý chống nóng cho công trình cũng đồng nghĩa với việc đưa ra giải pháp kiến trúc – kỹ thuật cho mái. Ở Việt Nam, trong thời kì gần đây cũng đã có nhiều công trình công cộng, công trình lớn đã dùng mái xanh; và có hiệu quả cao ở cả mặt thẩm mỹ và công năng chống nóng. Hẳn nhiên, vườn ở dưới đất là rất khó với nhà phố trong thành thị; nên những khoảng xanh hầu như là vườn trên sân thượng, trên mái.
Trên mái cũng có thể được thiết kế, lắp đặt hồ bơi, bể cảnh phối hợp với vườn cây, cũng là một giải pháp rất tốt cho việc chống nóng. Trước kia, đa phần các chủ nhà hay để chậu kiểng – đó là một giải pháp đơn giản và linh hoạt. Không nên trồng cây rễ cọc ở trên mái, vì khó có thể có đủ độ sâu đất cho cây, và vì có thể rễ cây xuyên sâu có thể ảnh hưởng đến kết cấu bêtông.
Thậm chí, nếu tính hạnh kỹ càng về kết cấu, thoát nước công trình cũng như đặc điểm sinh vật học của các loại cây trồng, hoàn toàn có thể trồng trực tiếp được những cây lớn tương đối trên sân thượng, trên mái
Vườn trên mái cũng là một giải pháp kiến trúc sinh thái được nhiều nước trên thế giới áp dụng cho thiên hướng kiến trúc xanh và vững bền. Việc trồng rau (trên mái) cho ta rau sạch – ngay ở nhà, điều đó cũng rất có ý nghĩa trong thời buổi giá cả đắt đỏ và vấn đề an toàn thực phẩm luôn làm người tiêu dùng đau đầu, bất an. Với phương tiện và các loại vật liệu chống thấm hiện, cùng với việc đầu tư nhiều hơn cho ngôi nhà; rất nhiều công trình đã có một “vườn ra vườn” trên mái, trên sân thượng, có nghiên cứu, bố cục chứ không chỉ là những chậu kiểng đơn lẻ nữa.
Nhưng đó là một nhu cầu thực tiễn. Thường thì với những nhà lô phố, phía trước lầu trên cùng (hướng ra khoảng không) là sân rỗng phải phòng – đó là một khoảng xanh, một không gian xanh lý tưởng.
Nhưng không gì bằng mình tự chủ động tạo ra những khoảng xanh cho mình để hưởng thụ. Một giải pháp chống nóng hiệu quả Nước ta là nước nhiệt đới, việc xử lý chống nóng là một trong những nội dung quan trọng của thiết kế công trình.
Rễ của rau dĩ nhiên không thể xâm hại kết cấu mái. Có thể màu xanh chỉ là những điểm nhấn nho nhỏ như một chậu hoa ngoài bancông, một cành leo xanh bên cửa sổ… Nhưng khi có điều kiện, người ta có thể tạo thành một không gian xanh từ những mảnh vườn. Kéo gần lại những khoảng xanh Nhưng dù thực tế có phũ phàng đến đâu, đất hay nhà có chật đến đâu, thì tuồng như con người vẫn cần đến màu xanh, cần đến thiên nhiên cây cỏ.
Tuy nhiên, để chống nóng được hiệu quả bằng giải pháp này, mái phải xử lý chống thấm thật tốt, các loại cây trồng cũng phải được lựa chọn cho hạp. Trồng rau trên mái – vì sao không? Nếu ai đó (có thể là chủ nhà hay kiến trúc sư) có ý định, hay đề xuất ý tưởng làm vườn trên mái; hẳn sẽ có người hỏi: Vườn gì? – Là vườn hoa, vườn cây kiểng? – Đúng rồi! Thế làm vườn rau được không? – Được chứ! tại sao không? Trồng rau trên mái, mới nghe thấy có vẻ kỳ kỳ.
