Việc trước nhất DN phải làm là nắm thông báo, nắm bắt xu hướng thương thảo và tự chuẩn bị
Hiện chưa có nhiều DN trong nước tính phương án tự cứu mình.
Bên cạnh đó là cạnh tranh lao động. Cạnh tranh gay gắt Theo các DN, thách thức lớn nhất hiện giờ là nguyên phụ liệu. Bấy lâu, DN chỉ quan tâm việc đưa hàng đi Mỹ, châu Âu sẽ phải cạnh tranh thế nào thì nay, họ đến ngay tận sân nhà mình để cạnh tranh với mình.
Với việc tham gia hàng loạt hiệp nghị thương mại, nếu không cẩn thận thì mở cửa thị trường bên này lại làm cho các nước không phải TPP lợi dụng vị thế của Việt Nam mà xâm nhập TPP. Ông Phạm Bình An, Giám đốc trọng tâm WTO TP HCM, cho rằng cần phải đồng bộ các chính sách đối với công nghiệp phụ trợ để phá hoang lợi thế. Lê Quang Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty May Garmex Sài Gòn, cho rằng TPP giúp DN có thời cơ tìm khách hàng, chọn lọc khách hàng và tái cơ cấu thị trường xuất khẩu.
Đối mặt nhiều thách thức Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, với TPP, câu hỏi lớn nhất là chúng ta sẽ có được kết quả như hiệp nghị thương nghiệp song phương (BTA) với Mỹ hồi năm 2002 hay kết quả với WTO năm 2007. Trong điều kiện chưa có thông báo cụ thể về TPP như bây giờ, DN có thể quay lại tìm hiểu các cam kết của Việt Nam trong WTO vì TPP có cam kết cao hơn WTO.
Nhiều nhà đầu tư nước ngoài, kể cả Mỹ, đã và đang thúc đẩy các dự án đầu tư sản xuất sợi, vải, phụ liệu chuẩn bị cho TPP. Trước thực trạng DN bị hỗn loạn thông báo về TPP và có quá ít thông tin xác thực liên hệ đến mình, ông Diệp Thành Kiệt cho rằng DN phải hiểu luật, theo dõi quá trình thương thảo TPP để nắm rõ mặt lợi - bất lợi và phải có đủ “sức khỏe” để dự cuộc chơi chung.
Hiện xuất khẩu Việt Nam danh tức là tăng gần 20%/năm nhưng thực tiễn 65% kim ngạch xuất khẩu nằm trong tay các nhà đầu tư nước ngoài và chưa thể nói trước mai sau sẽ thế nào.
Nhu cầu về nguyên phụ liệu ngành may đang bùng nổ. Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO - Phòng thương nghiệp và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Việt Nam kỳ vọng sẽ được hưởng lợi từ TPP nhưng không ít khó khăn đang chờ đợi ở phía trước. Nguồn cung thiếu, các DN nhận thêm đơn hàng thì DN sẽ cạnh tranh mua nguyên phụ liệu và tự mình giết mình.
Xuất khẩu dệt may và da giày Việt Nam đang phụ thuộc nhiều vào khối TPP. Hay nói cách khác, Việt Nam có thể trở nên một cứ điểm của các DN nước ngoài trong khi các DN Việt Nam không còn chỗ đứng. Xuất khẩu toàn ngành da giày đạt 8,7 tỉ USD thì đã có 3,6 tỉ USD xuất khẩu vào Mỹ, Nhật, chiếm 41%. Thay vì để các địa phương tự quyết định, quốc gia có thể đưa ra những quy định, đề nghị chung về môi trường đối với các dự án nhà máy nhuộm, như vậy DN mới có thể bạo dạn đầu tư phát triển.
Khi các nhà máy này đi vào hoạt động, chúng ta không lo thiếu nguyên phụ liệu làm hàng xuất vào TPP để hưởng thuế suất bằng 0 nhưng vấn đề DN và quốc gia Việt Nam hưởng được lợi gì trong đó.
Trong ngành dệt may, DN có thể nhập bông, kéo sợi nhưng không địa phương nào cho phép lập nhà máy nhuộm. Như vậy, có thể thấy sự lệ thuộc của chúng ta vào thị trường TPP là rất lớn. Hiện trong ngành da giày, DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) chiếm 75% kim ngạch xuất khẩu mặc dầu chỉ chiếm trên 20% lượng DN.
Cuối năm 2015, cộng đồng kinh tế ASEAN sẽ hình thành. Bên cạnh đó, VCCI và các hội ngành nghề nên tổ chức tập huấn cho DN để DN chuẩn bị dự TPP. Với TPP, trước đây có 11 nước, nay thêm Nhật Bản, các bên nắm chấm dứt thương thuyết trong cuối năm nay.
Ông Diệp Thành Kiệt, Phó Chủ tịch Hội Da giày Việt Nam, dẫn chứng: Năm 2012, Việt Nam xuất khẩu dệt may đạt 17,2 tỉ USD; riêng xuất khẩu vào Mỹ, Nhật là 9,5 tỉ USD. Doanh nghiệp sẽ đấu “chết”?! Ông Lương Văn Lý, Phó chủ toạ CLB Doanh nhân Sài Gòn, dự đoán với tình hình bây giờ, sau khi ký TPP xong sẽ có một số lượng đáng kể DN Việt Nam phải chấm dứt hoạt động.
Nếu cộng cả Úc, Canada thì xuất khẩu dệt may của nước ta vào khối TPP là 58%. Khi vào TPP, ngành dệt may Việt Nam sẽ bị cạnh tranh khốc liệt hơn về nhiều mặt Ảnh: HỒNG THÚY Ngoài ra, trong khu vực đang hình thành khu vực tự do mậu dịch ASEAN+6, dự kiến năm 2015 sẽ hoàn thành.
Thách thức lớn nhất đặt ra là DN Việt Nam làm sao để hưởng các lợi thế từ TPP. Còn kéo dài tình trạng ngày nay, Việt Nam phải chấp nhận sống kiếp gia công. Khi đó, thách thức đối với doanh nghiệp (DN) Việt Nam sẽ rất lớn vì không chỉ tự do hóa hàng hóa, dịch vụ mà còn cả vốn, cần lao có kỹ năng. Trước mắt, DN rất cần sự minh bạch trong chính sách, đồng bộ hóa vấn đề môi trường.
Hiện năng suất lao động của DN Việt còn thấp so với nhiều nước, đã đến lúc cần phải nghĩ suy không thể dựa vào nguồn lao động ngành may dồi dào mà phải đầu tư tăng năng suất cần lao.
