Liệt sĩ chết 38 năm... trở về từ cõi sống

Về xã Kim Tân (Kim Thành, Hải Dương) vào một chiều nắng đổ lửa, anh bạn trưởng Công an xã vòng vèo đưa tôi tìm đến nhà ông Phạm Văn Xíu, anh trai ruột đang nuôi dưỡng ông Phạm Văn Hanh, sau 38 năm báo tử. Gần 40 năm trôi dạt Đằng sau cánh cửa cổng bằng tre ghép, ngoắc hờ, một người đàn ông khuôn mặt xạm lại bởi nắng, ngu ngơ nhìn chúng tôi chăm chăm và bước theo vào nhà.“Ông Hanh đấy, có giấy báo tử từ năm 1973, mới được cô em gái tìm thấy đưa về, nhưng ông bị mất trí tưởng, thần kinh bị tổn thương nặng. Mình cứ vào nhà rồi gọi ông ấy vào. Chiều bữa qua dặn người nhà bảo ông ấy ở nhà, chứ không ông ấy cứ lang thang suốt”– anh trưởng công an xã nói. Nhận được giấy báo tử, gia đình ông Phạm Văn Hanh khôn cùng đau xót “Lúc nó về không nhớ gì cả, cứ tha thẩn cả ngày, thích đi đâu là đi, gia đình không cản được, mà cản là nó nổi điên. Nhưng hơn hai tuần sau, hắn cũng bắt đầu láng máng nhớ ra và có nói nhớ ông Mâu (ông Châu, người cùng xóm), rồi nhớ chuẩn xác tên ông Bé. Và đến giờ nhớ ra nhiều thứ nữa. Gia đình tôi mừng lắm”– ông Xíu cười cho hay. Tuy khuôn mặt người liệt sĩ vừa trở về sau 38 năm báo tử vẫn còn hơi ngờ ngệch do trí tưởng chưa thể bình phục hoàn toàn, nhưng ông tuồng như hiểu mù mờ những gì chúng tôi đang nói.“Lúc đang tranh đấu trong mặt trận miền Đông Nam bộ năm 1973, tôi bị bom thả sát cạnh, ngất xỉu không biết gì. Lúc tỉnh dậy thì thấy đang được một người đàn ông dân tộc CơTu chăm sóc, không nhớ gì hết, chỉ mang máng mình ở Hải Hưng, nhưng không biết chuẩn xác chỗ nào cả”– ông Hanh chậm chạm xen vào câu chuyện. Gia đình đã lập di ảnh ông để phụng dưỡng 4 năm sau, người dân tộc này bị từ trần, thế là ông trở nên người vô gia cư, lang bạc khắp các tỉnh miền Tây Nam bộ, vô thức về quê hương và làm đủ nghề để kiếm sống, từ gặt lúa, đào hồ nuôi tôm… đến trồng hoa.“Dân ở đó họ thấy mình nghèo, nên đi đâu làm là họ rủ đi. Nhưng họ đưa mình đi làm cùng rồi lại đưa mình về chứ chẳng có nhà và cũng không nhớ quê quán ở đâu. Làm mướn ở khắp các tỉnh: Trà Vinh, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Cần Thơ, Kiên Giang, Cà Mau…. Mỗi nơi chỉ ở vài ngày, nhiều nhất là một tháng”– ông Hanh kể lại. Bỗng nhiên sau gần 40 ông trở về bằng xương, bằng thịt trong niềm vui vỡ òa của gia đình Mãi đến tháng 2.2011, sau gần 40 năm lưu lạc, trong lúc đang trồng hoa thuê thì bà Phạm Thị Bình mới tìm thấy ông.“Lúc nhìn thấy anh mình, đưa tấm ảnh người anh trai bao năm qua mang bên mình ra so sánh, tôi mừng khôn xiết, nhưng cũng thương vô cùng. Hai mẹ con không sao cầm được nước mắt”– bà Bình tâm tư. Về với chỉ một bộ xống áo rách Khi cầm bức ảnh, người đàn ông áo xống xờ xạc, hom hem này xem qua quýt và tuyên bố, mình không có em gái, cũng không biết nhà mình ở đâu.“Nhưng tôi tin đó là anh mình, vì đặc điểm nhận dạng sau gáy có một nốt ruồi và trên má có vết sẹo. Mặc dầu năm anh tòng ngũ, tôi còn nhỏ, hình ảnh về anh tôi chỉ do cha mẹ tôi nói lại, nhưng trái tim tôi mách bảo đây là anh mình”– bà Bình kể lại. Sau gần 40 năm phiêu bạt, ông về với một bộ áo xống rách và không một đồng trong túi Do di chứng để lại, ông hoàn toàn vô thức về người thân yêu và hình ảnh quê hương, cố định không về. Chung cuộc bà Bình phải lấy lý do mướn ông về làm công, ông mới chịu về. Và kết quả thử máu phần nào khẳng định vững chắc thêm đó xác thực là anh bà. Tuy nhiên ông vẫn nhất thiết ông không phải là Hanh. Báo tin về ra Hải Dương, đồng thời chụp ảnh gửi ra để những người trong gia đình nhận dạng. Tất cả mọi người khẳng định, đây chắc chắn là ông Hanh, liệt sĩ còn sống sau 38 năm báo tử. “Năm 1972, cuộc chiến chống Mỹ cứu nước đang diễn ra ác liệt, nó xung phong phát xuất theo đoàn của trường nó, hồi đó nó đang là giảng sư của trường Luyện Kim, khu sắt đá, Thái Nguyên. Từ đó là gia đình bặt tin. Nhận được tin của em gái, nhìn tấm ảnh nó gửi, tôi không tin vào mắt mình nữa”– ông Xíu cho hay. Dưới sức ép của bom đạn, ông bị mất trí nhớ, đôi khi mắc chứng động kinh. Gia đình chỉ nhận ra ông bởi nối ruồi sau gáy Lúc về nhà em gái, ông Hanh chỉ mang trên mình bộ áo quần xơ xác, không một đồng trong túi. Một vài ngày sống trong tình thương của người nhà, ông bắt đầu mang nhớ về mình, nhớ về anh trai mình và đòi trở về Hải Hưng.“Tôi đi làm mướn, kiếm ăn, không có tiền, với lại mình nghèo, lại không có quê hương, nên chẳng ai lấy mình”– Ông Hanh cho hay. Ngay hôm sau, bà Bình đưa ông về Hải Dương tụ họp cùng gia đình. Một niềm vui khôn tả với cái xóm nghèo, bà con ai cũng đến hỏi thăm, dù ông Hanh vẫn chưa hề nhận biết ra người nào. Ông vẫn mang trên mình bộ xống áo rách mướp, im lặng ngồi nhìn bà con hàng xóm nghé thăm.“38 năm từ ngày báo tử, nó về với chỉ một bộ áo xống rách, mất trí nhớ gần như hoàn toàn. Cả ngày chỉ ngồi im lìm. Thỉnh thoảng nó mắc chứng động kinh. Nó ngủ rất ít, hàng đêm tôi phải thức trắng đêm trông nó, vì cứ dậy cái là mở cửa đòi đi. Nằm mộng hay khào thét. Tìm thấy em mình là vui rồi, bằng mọi giá tôi phải coi ngó nó, giúp nó lấy lại trí nhớ”– ông Xíu san sẻ. Đoàn Tân